246NEDERLANDSDTS-ES Extended Surround™DTS-ES Extended Surround is een nieuw digitaal meerkanalen-signaalformaat dat is ontwikkeld door DigitalTheater Systems Inc. DTS-ES Extended Surround is uiterst compatibel met het conventionele DTS DigitalSurround-formaat en verbetert aanzienlijk de 360-graden surroundindruk en de ruimtelijke expressie dankzij eenverdere uitbreiding van de surroundsignalen. Dit formaat wordt professioneel gebruikt in bioscoopzalen sinds1999. Naast de 5,1 surroundkanalen (links voor, rechts voor, midden, surround-links, surround-rechts en LFE)biedt DTS-ES Extended Surround tevens het SB-kanaal (surround-achter, soms ook “surround-midden”genoemd) voor surroundweergave met in totaal 6,1 kanalen. DTS-ES Extended Surround bevat tweesignaalformaten met verschillende opnamemethoden voor het surroundsignaal, zoals hieronder beschreven.2 DTS-ES™ Discrete 6,1DTS-ES Discrete 6,1 is het laatste nieuwe opnameformaat. In dit formaat zijn alle 6,1 kanalen (inclusief het SB-kanaal) afzonderlijk opgenomen met een digitaal discreet systeem. Het voornaamste kenmerk van dit formaatis dat, aangezien de kanalen SL, SR en SB volledig onafhankelijk zijn, het geluid met een totale vrijheid kanworden ontworpen en het mogelijk is om een effect te bereiken waarbij geluidsbeelden zich vrij bewegentussen de achtergrondgeluiden en de luisteraar 360 graden omringen.Hoewel een optimaal effect wordt bereikt wanneer met dit systeem opgenomen soundtracks wordenweergegeven met een DTS-ES-decoder, worden bij weergave met een conventionele DTS-decoder designalen van het SB-kanaal automatisch gedownmixed naar de SL- en SR-kanalen, zodat geen enkelsignaalbestanddeel verloren gaat.2 DTS-ES™ Matrix 6,1Met dit formaat ondergaan de signalen van het bijkomende SB-kanaal een matrix-codering en worden zevooraf ingevoerd in de kanalen SL en SR. Bij de weergave worden ze gedecodeerd naar de kanalen SL, SR enSB. De prestaties van de bij de opname gebruikte encoder kunnen volledig worden geëvenaard door gebruikte maken van een door DTS ontwikkelde uiterst precieze digitale matrix-decoder, waarmee een surroundgeluidwordt verkregen dat dichter het door de producent bedoelde geluidsontwerp benadert dan het geval zou zijnmet conventionele signaalbronnen met 5,1 of 6,1 kanalen.Bovendien is het bitstream-formaat 100% compatibel met conventionele DTS-signalen, zodat het effect vanhet formaat Matrix 6,1 ook met signaalbronnen met 5,1 kanalen kan worden verkregen. Uiteraard kunnenbronnen die zijn gecodeerd met DTS-ES Matrix 6,1 ook worden weergegeven met een DTS-decoder voor 5,1kanalen.Wanneer bronnen die zijn gecodeerd met DTS-ES Discrete 6,1 of Matrix 6,1 worden gedecodeerd met een DTS-ES-decoder, wordt het formaat automatisch herkend bij het decoderen en wordt de meest geschikteweergavestand ingesteld. Het kan evenwel voorkomen dat Matrix 6,1-bronnen worden herkend als een formaatmet 5,1 kanalen en dat de DTS-ES Matrix 6,1-stand handmatig moet worden ingesteld om deze bronnen weerte geven.(Zie blz. 233 voor instructies m.b.t. het kiezen van de surroundstand.)De DTS-ES-decoder beschikt nog over een andere functie: de surroundstand DTS Neo:6 voor 6,1-kanalenweergave van digitale PCM- en analoge signaalbronnen.2 DTS Neo:6™ surroundDeze stand voert conventionele 2-kanalensignalen naar de uiterst precieze digitale matrix-decoder die wordtgebruikt voor DTS-ES Matrix 6,1 om een surroundweergave met 6,1 kanalen te verkrijgen. De uiterst preciezeherkenning van het ingangssignaal en de matrixverwerking maken een weergave van de volledige bandmogelijk (frequentieweergave van 20 Hz tot 20 kHz of hoger) voor alle 6,1 kanalen, en de scheiding tussen deverschillende kanalen wordt verbeterd tot hetzelfde niveau als dat van het digitale discrete systeem.DTS Neo:6 surround biedt twee standen voor een optimale decodering van de signaalbron.• DTS Neo:6 CinemaDeze stand is optimaal voor het weergeven van films. Bij het decoderen wordt de nadruk gelegd op descheiding, teneinde dezelfde sfeer te creëren met 2-kanalenbronnen als met 6,1-kanalenbronnen.Deze stand is ook uiterst geschikt voor het weergeven van bronnen die zijn opgenomen in conventionelesurroundformaten, aangezien de in-fase-componenten grotendeels worden toegewezen aan hetmiddenkanaal (C) en de omgekeerde-fase-componenten aan de surroundkanalen (SL, SR en SB).• DTS Neo:6 MusicDeze stand is het meest geschikt voor het weergeven van muziek. Veranderingen in de geluidskwaliteitworden beperkt door het decoderen met de nadruk op de voorste kanalen (FL en FR), en een natuurlijkgevoel van expansie wordt toegevoegd aan het geluidsveld door het effect van de surroundsignalen dieworden uitgevoerd via de midden- (C) en surroundkanalen (SL, SR en SB).DTS 96/24De afgelopen jaren zijn de sampling-frequentie, het aantal bits en het aantal kanalen die bij de opname vanmuziek, enz. in studio’s worden gebruikt toegenomen, en er is een groeiend aantal signaalbronnen van hogekwaliteit, zoals 96 kHz/24-bits 5,1-kanaalsbronnen.Er zijn bijvoorbeeld DVD-videobronnen met hoge beeld- en geluidskwaliteit met 96 kHz/24-bits stereo PCM-audiotracks.Aangezien de datasnelheid van deze audiotracks bijzonder hoog is, zijn er echter grenzen aan het opnemen inslechts twee kanalen, en aangezien de kwaliteit van de beelden moet worden beperkt, worden vaak alleenstilstaande beelden opgenomen.Voorts is 96 kHz/24-bits 5,1-kanaals-surround mogelijk met DVD-audiobronnen, maar zijn DVD-audiospelersvereist om ze met deze hoge kwaliteit te kunnen afspelen.DTS 96/24 is een meerkanaals digitaal signaalformaat ontwikkeld door Digital Theater Systems Inc. om voor dezesituatie een oplossing te bieden.Conventionele surroundformaten gebruikten sampling-frequenties van 48 of 44,1 kHz, zodat 20 kHz zowat dehoogst mogelijke weergavesignaalfrequentie was. DTS 96/24 verhoogt de sampling-frequentie tot 96 of 88,2 kHzen verkrijgt zo een frequentiebereik van meer dan 40 kHz.Voorts heeft DTS 96/24 een resolutie van 24 bits, wat resulteert in dezelfde frequentieband en hetzelfdedynamisch bereik als 96 kHz/24-bits PCM.Net als de gewone DTS Surround is DTS 96/24 compatibel met maximaal 5,1 kanalen, zodat bronnen opgenomenmet DTS 96/24 kunnen worden weergegeven in meerkanaals-audio met een hoge sampling-frequentie metnormale media als DVD-video’s en CD’s.Met DTS 96/24 kan dus hetzelfde 96 kHz/24-bits meerkanaals-surroundgeluid worden bereikt als met DVD-Audiotijdens het bekijken van DVD-videobeelden op een gewone DVD-videospeler ( 1). Voorts kan met DTS 96/24-compatibele CD’s 88,2 kHz/24-bits meerkanaals-surroundgeluid worden verkregen met normale CD/LD-spelers( 1).Zelfs bij het opnemen van meerkanaalssignalen van hoge kwaliteit is de opnametijd dezelfde als die van gewoneDTS-surroundbronnen.Bovendien is DTS 96/24 volledig compatibel met het conventionele DTS-surroundformaat, zodat DTS 96/24-signaalbronnen kunnen worden weergegeven met een sampling-frequentie van 48 kHz of 44,1 kHz opconventionele DTS- of DTS-ES-surrounddecoders ( 2).1 Een DVD-speler met digitale DTS-uitvoercapaciteit (voor CD/LD-spelers, een speler met digitaleuitgangen voor conventionele DTS CD’s/LD’s) en een disc opgenomen in DTS 96/24 zijn vereist.2 De resolutie is 24 of 20 bits, afhankelijk van de decoder.